My Blog

Cảm xúc: là phản ứng chủ quan của con người hay động vật cấp cao đối với các sự kiện, hiện tượng, kích thích của môi trường bên ngoài và bên trong cơ thể.

CX gần với khái niệm “thất tình” (7 tình cảm cơ bản) là mừng, giận, thương, sợ, yêu, ghét, muốn trong ngôn ngữ cổ việt Nam.

CX bao gồm hai khía cạnh là thể xác và tâm thần.

Khía cạnh tâm thần bao gồm sự tiếp nhận cảm giác, cảm nhận được cảm giác đó và đáp ứng lại cảm giác đó. Khía cạnh thể xác bao gồm những thay đổi chức năng của cơ thể như tăng nhịp tim, tăng huyết áp, toát mồ hôi... khi cảm nhận được một cảm giác nào đó.

Có một giải các thể loại CX từ buồn nản suy sụp, qua mãn nguyện hân hoan, đến cuồng nộ điên rồ.

Có nhiều cách phân loại CX, song có hai cách thường được sử dụng:

Cách thứ nhất là phân loại theo những biến đổi tâm lý do CX gây ra: có hưng cảm và trầm cảm. HC (khoái cảm) là trạng thái khí sắc nâng cao, vui vẻ cùng với sự ham muốn (tăng khí sắc), tư duy nhanh và hoạt động tăng. Không có những cảm xúc trái ngược.

Trạng thái lạc quan chế ngự toàn bộ. Trong một số trường hợp, trạng thái HC có kèm theo bẳn gắt, nổi nóng.

Trạng thái HC là do hưng phấn toàn não bộ, từ vỏ não xuống tới các trung tâm dưới vỏ, giúp hình thành các phản xạ có điều kiện một cách nhanh chóng, rút ngắn thời gian tiềm tàng và khó tạo thành các phản xạ ức chế, có tác dụng tăng cường hoạt động của cơ thể.

TC (giảm khí sắc) là khí sắc suy giảm, buồn rầu sâu sắc, chán nản, phiền não, là cảm giác âm u và khó xác định về một điều khó chịu nào đó.

Thường kèm theo những cảm giác nặng nề về thể xác như cảm giác khó thở, bị đè nặng ở vùng tim, ngực, toàn thân. Sự ham muốn bị giảm sút. Đôi khi trạng thái TC có kèm theo lo lắng, sợ hãi, nói lắp.

Trạng thái TC là do giảm quá trình hưng phấn của não, đồng thời tăng quá trình ức chế các trung tâm dưới vỏ, do đó các phản xạ có điều kiện được thành lập chậm, thời gian tiềm tàng kéo dài, các mối liên hệ mới của vỏ não được hình thành hết sức chậm.

Loại CX này kìm hãm sự hoạt động của cơ thể.

Cách thứ hai là phân loại theo mức độ phức tạp về nội dung của CX: có CX thấp và CX cao.

CXT phát sinh trên cơ sở những phản xạ không điều kiện, liên quan với hoạt động của hệ thống tín hiệu thứ nhất và có tính chất sinh học nhiều hơn so với CX cao.

CXC xuất hiện trên cơ sở các điều kiện hóa (trước đây gọi là phản xạ có điều kiện) và được xây dựng từ các CXT, cùng với sự tích lũy kinh nghiệm của cá thể trong cuộc sống.

Đôi khi khó phân biệt giữa CXC và tình cảm. CX được chi phối bởi nhiều cấu trúc thần kinh, đặc biệt là các cấu trúc của hệ viền (limbic), nhiều chất hóa-thần kinh và một số hormon.

CX là loại nào phụ thuộc vào: mối tương quan giữa hưng phấn và ức chế của các cấu trúc thần kinh; hàm lượng một số chất hóa-thần kinh và hormon.

Rối loạn hoạt động của những hệ thống này là cơ sở gây ra rối loạn CX trong một số bệnh tâm thần.

Ở loài người CX còn có sự điều tiết cao cấp và phức tạp hơn của ước lệ xã hội, ký ức, giáo dục và học vấn. Hiểu bản chất của CX có ý nghĩa trong thực hành lâm sàng.

Trên lâm sàng, hiện tượng lãnh đạm, trầm cảm hoặc hung hãn thường gặp ở những bệnh nhân tổn thương vùng nền não sau ph ẫu thuật hoặc bị viêm não gây hủy hoại các nơron ở hệ viền, vùng dưới đồi (hypothalamus)...

Trong các trường hợp phẫu thuật thần kinh có thể gây kích thích vào phức hợp hạnh nhân (amygdale) và một số nhân của vùng dưới đồi làm tăng nhậy cảm của bệnh nhân với sự tức giận, hung hãn hay sợ hãi.

Dopamin là chất trung gian dẫn truyền thần kinh, liên quan nhiều đến quá trình hưng phấn và ức chế tâm thần.

Tác dụng của dopamin thông qua các thụ thể dopaminergic.

Các thuốc hủy hệ dopaminergic làm giảm triệu chứng kích động, hoang tưởng và làm tăng triệu chứng âm tính như tư duy chậm, CX khô, lạnh.

Ngược lại, thuốc cường hệ dopaminnergic làm tăng triệu chứng tâm thần hưng cảm.