My Blog

Các cơn đau bụng có thể có nhiều cường độ khác nhau, có thể chỉ là một cơn đau dạ dày nhẹ cho đến một cơn đau cấp tính nặng nề. Cơn đau thường không đặc hiệu và có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Có nhiều cơ quan bên trong ổ bụng. Đôi khi, cơn đau liên quan trực tiếp đến một cơ quan nào đó, chẳng hạn như bàng quang hay buồng trứng. Các cơn đau cũng thường có nguồn gốc từ hệ tiêu hóa. Chẳng hạn như có thể nguyên nhân cơn đau là do viêm ruột thừa, cơn co thắt do tiêu chảy, hoặc do ngộ độc thức ăn.

Kiểu đau và vị trí đau có thể giúp cho bác sĩ tìm ra được nguyên nhân. Cũng cần phải tính đến cường độ và thời gian kéo dài của cơn đau khi xác định chẩn đoán. Một số tính chất chung của đau bụng là:

• Cơn đau có thể là đau nhói, đau âm ỉ, đau như bị dao đâm, co thắt, đau như bị xoắn vặn, đau như bị xuyên thủng và một số kiểu đau khác.
• Cơn đau có thể thoáng qua, kéo dài trong ít phút, hoặc trong vòng vài giờ hay lâu hơn. Đôi khi, cường độ của cơn đau có thể tăng và giảm xen kẽ nhau trong một khoảng thời gian nào đó.
• Đôi khi cơn đau có thể mạnh đến mức làm người bệnh lăn lộn mà không có cách làm giảm đau. Cũng có lúc cơn đau có thể giảm đi sau khi nôn.
• Cơn đau có thể làm bệnh nhân muốn ở một chỗ và không cử động cơ. Hoặc cơn đau làm cho bệnh nhân bồn chồn, không yên, cố gắng thay đổi tư thế để tìm tư thế tốt nhất để giảm đau.

Các bác sĩ sẽ cố gắng tìm ra xem cơn đau xuất phát từ vị trí nào của bụng trong lúc xác định nguyên nhân của cơn đau bằng cách gợi ra một số câu hỏi như : "- Bạn bắt đầu thấy đau vào lúc nào ? Bạn thấy đau lần đầu tiên ở đâu?" - và khám bụng. Bác sĩ cũng có thể ấn nhẹ vào một số khu vực nhất định để tìm cảm giác đau, hoặc gõ và một số khu vực nhất đinh để xác định kích thước và vị trí chính xác của các tạng trong ổ bụng.

Khi bạn bắt đầu được hỏi những câu đại loại như: "Bạn đau âm ỉ hay đau nhói?", "Cơn đau kéo dài trong bao lâu?" và "Bạn có bị ói không?" là lúc bác sĩ đang muốn khu trú lại những nguyên nhân khả dĩ gây ra cơn đau của bạn.

Khi quá trình hỏi bệnh và thăm khám kết thúc, bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán và lời khuyên bệnh nhân về những bước tiếp theo cần làm, hoặc cho bệnh nhân làm xét nghiệm máu, cũng có thể chụp X-quang và những phương tiện chẩn đoán hình ảnh khác để xác định nguyên nhân của cơn đau.

NGUYÊN NHÂN

Có nhiều bệnh cấp tính và mạn tính có thể gây đau bụng.

• Những bệnh mà người ta lo ngại nhất là viêm ruột thừa, bệnh của túi mật, những bệnh liên quan đến loét, nhiễm trùng và thai kỳ.
• Đối với các bác sĩ thì còn có một số bệnh sau là đáng lo ngại: đứt mạch máu, cơn suy tim cấp, viêm gan và viêm tụy, sỏi thận, những vấn đề về tuần hoàn máu ở ruột non, viêm túi thừa và một số bệnh khác.

Đau bụng có thể có nguyên nhân không phải từ bụng.

• Một số cơn suy tim cấp hoặc viêm phổi cũng có thể gây đau bụng.
• Một số bệnh lý ở khung chậu hoặc háng cũng có thể gây đau ở vùng bụng.
• Một số dạng phát ban, chẳng hạn như bệnh Zona, cũng có thể gây đau bụng, ngay cả khi bệnh nhân không có bất kỳ vấn đề nào ở phía bên trong.
• Một số loại chất độc, chẳng hạn như vết cắn của nhện quá phụ áo đen, cũng có thể gây đau bụng nặng nề.

Không phải lúc nào các thầy thuốc cũng tìm ra được nguyên nhân gây đau bụng. Có nhiều trường hợp không xác định được nguyên nhân cụ thể nhưng cơn đau giảm dần sau vài giờ hay vài ngày. Nếu cơn đau vẫn tiếp tục dai dẳng, thường người ta sẽ tìm ra được nguyên nhân.

TRIỆU CHỨNG

Đau bụng chính là một triệu chứng. Nó có thể có nghĩa là bệnh nhân đang gặp phải một vấn đề nào đó về sức khỏe và cần phải được điều trị.

Đau bụng có thể đi kèm với một số nguyên nhân khác. Cố gắng theo dõi các triệu chứng vì điều này sẽ giúp các bác sĩ tìm ra được nguyên nhân cơn đau của bạn.

KHI NÀO CẦN ĐẾN SỰ CAN THIỆP Y KHOA

Hãy đi khám bệnh nếu như bạn có bất kỳ một triệu chứng nào sau đây:

• Đau bụng kéo dài hơn 6 giờ và ngày càng nặng hơn.
• Ngưng đau khi ăn.
• Đau bụng kèm với nôn ói nhiều hơn 3 hay 4 lần.
• Đau nhiều hơn khi di chuyển.
• Cơn đau bắt đầu ở toàn bụng, nhưng sau đó khu trú lại ở một khu vực nhất định, nhất là ở góc dưới-phải của bụng.
• Cơn đau làm bệnh nhân tỉnh dậy giữa đêm.
• Đau bụng kèm chảy máu âm đạo hoặc đang có thai, ngay cả khi bệnh nhân chỉ mới nghĩ rằng có thể mình có thai.
• Đau bụng kèm sốt cao hơn 38,5 °C.
• Đau bụng kèm với tiểu khó, không đi cầu được, hoặc không trung tiện được.
• Cơn đau có tính chất khác với 1 cơn đau dạ dày thông thường.
• Bất kỳ cơn đau nào báo động hoặc gây chú ý với bệnh nhân.

Nếu bệnh nhân có những biểu hiện sau, hoặc không thể tự đi khám bệnh được, hãy đến ngay phòng cấp cứu:

• Cơn đau nặng nhất từ trước đến giờ.
• Đau đến mức bệnh nhân bất tỉnh hoặc gần như bất tỉnh.
• Đau đến mức không di chuyển được.
• Đau và nôn ra máu hoặc nôn ra bất kỳ chất nào đã được ăn trước đó hơn 6 giờ.
• Đau và không có đi cầu trong vòng 3 ngày trở lên.
• Cơn đau có tính chất tương tự với cơn đau trước đây đã từng khiến bạn phải đi vào phòng mổ.
• Bệnh nhân nghĩ cơn đau có thể ở ngực, nhưng không chắc chắn lắm.
• Cơn đau có vẻ như xuất phát từ tinh hoàn.

LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG

Việc chẩn đoán cho ra nguyên nhân của đau bụng là một trong những thách thức lớn nhất đối với các bác sĩ. Đôi khi, tất cả những gì mà các bác sĩ có thể làm là chắc chắn rằng bệnh nhân không cần phải phẫu thuật hoặc phải nhập viện vì cơn đau.

Các bác sĩ có thể hỏi một số câu hỏi dưới đây hoặc các câu hỏi tương tự để xác định nguyên nhân của cơn đau. Một số câu hỏi có vẻ như không liên quan gì đến tình trạng hiện tại của bệnh nhân, tuy nhiên, hãy cố gắng trả lời chúng càng hoàn chỉnh càng tốt. Những câu trả lời sẽ có thể giúp các bác sĩ tìm ra nguyên nhân gây đau bụng của bệnh nhân sớm hơn và dễ dàng hơn.

• Bạn đã bị đau bao lâu rồi ?
• Khi mới bắt đầu đau bạn đang làm gì ?
• Bạn cảm thấy thế nào ở thời điểm ngay trước khi cơn đau bắt đầu ?
• Mấy ngày gần đây bạn có cảm thấy trong người ổn không ?
• Bạn có làm cách nào để giúp cơn đau giảm đi không? Nó có tác dụng không?
• Cơn đau làm cho bạn muốn ngồi một chỗ hay muốn di chuyển qua lại?
• Chuyến đi đến bệnh viên như thế nào? Chuyến đi có làm bạn đau không?
• Cơn đau có tăng lên khi ho không ?
• Bạn có bị nôn ra ngoài không ?
• Sau khi nôn bạn cảm thấy đỡ đau hay đau nhiều hơn ?
• Nhu động ruột của bạn có bình thường không ?
• Bạn có trung tiện được không ?
• Bạn có cảm thấy mình bị sốt không ?
• Bạn có từng đau như vậy trước đây không ? Và khi đó bạn đã làm gì để giải quyết nó ?
• Bạn đã từng phải đi mổ chưa ? Mổ gì ? và Khi nào ?
• Có phải bạn đang mang thai không ? Bạn có dùng những biện pháp kế hoạch không ?
• Những người xung quanh bạn có ai bị những triệu chứng giống bạn không ?
• Dạo gần đây bạn có đi sang nước khác không ?
• Lần cuối cùng bạn ăn là khi nào và ăn cái gì ?
• Bạn có ăn thứ gì khác với thường ngày không ?
• Cơn đau có xuất phát từ dạ dày và sau đó đi đến một chỗ khác không ?
• Cơn đau có lan lên ngực ? Ra sau lưng hay còn lan đến chỗ nào khác nữa ?
• Khu vực đau có nằm gọn trong lòng bàn tay không hay lớn hơn ?
• Khi thở có làm bạn đau hơn không ?
• Bạn có bị bệnh gì khác không, chẳng hạn như bệnh tim mạch, đái tháo đường, hay AIDS ?
• Bạn có đang sử dụng steroids không ? hoặc những thuốc giảm đau như aspirin hay Motrin ?
• Bạn có sử dụng kháng sinh không ? Hay những loại thuốc thông dụng không cần kê toa hoặc thảo dược ?
• Bạn có uống rượu ? Cafe ? hay Trà ?
• Bạn có hút thuốc không ?
• Bạn có dùng ma túy hay những thuốc kích thích khác ?

Quá trình thăm khám lâm sàng bao gồm các bước khám bụng, tim mạch và phổi để xác định chính xác nguồn gốc của cơn đau.

• Bác sĩ sẽ chạm vào những vùng khác nhau của bụng để khám độ nhạy cảm của bụng hoặc những dấu hiệu khác có thể chỉ ra nguồn gốc cơn đau.
• Bác sĩ cũng có thể khám trực tràng để kiểm tra xem có máu hoặc những vấn đề khác hay không.
• Nếu bệnh nhân là nam, bác sĩ cũng có thể khám dương vật và tinh hoàn.
• Nếu bệnh nhân là nữ, bác sĩ có thể khám khung chậu để kiểm tra tử cung, vòi trứng và buồng trứng.
• Bác sĩ cũng có thể kiểm tra mắt bệnh nhân xem có bị vàng mắt không và khám miệng để xem bệnh nhân có bị mất nước không.

Các xét nghiệm cận lâm sàng có thể sẽ không giúp tìm ra nguyên nhân đau bụng. Tuy nhiên, nếu kết hợp những thông tin thu thập được qua quá trình hỏi bệnh, khám bệnh thì có thể bác sĩ sẽ chỉ định cho làm những xét nghiệm máu và nước tiểu để xác định chẩn đoán.

• Một trong những xét nghiệm quan trọng nhất là kiểm tra xem bệnh nhân nữ có đang mang thai hay không.
• Số lượng bạch cầu tăng có thể là biểu hiện của nhiễm trùng hoặc chỉ là phản ứng của cơ thể đối với cơn đau và nôn ói.
• Hemoglobin giảm có thể là do bệnh nhân bị chảy máu từ bên trong, nhưng hầu hết những trường hợp có liên quan đến chảy máu đều không gây đau.
• Có máu trong nước tiểu, có thể không nhìn thấy được bằng mắt thường, có thể là do bệnh nhân bị sỏi thận.
• Những xét nghiệm khác, chẳng hạn như men gan và men tụy, có thể giúp xác định xem cơ quan nào của cơ thể có liên quan, nhưng nó không giúp chỉ ra được chẩn đoán.

Những phương tiện chẩn đoán hình ảnh có thể hữu ích, nhưng không phải lúc nào cũng cần thiết.

• Đôi khi, X-quang có thể cho thấy hình ảnh khí ở bên ngoài ruột, điều này có nghĩa là có một cơ quan nào đó bị vỡ hoặc thủng.
• X-quang cũng giúp chẩn đoán tắc ruột.
• Đôi khi, X-quang còn cho thấy hình ảnh sỏi thận.

Siêu âm là một phương tiện chẩn đoán hình ảnh không gây đau và hữu ích trong việc tìm kiếm một số nguyên nhân gây đau bụng.

• Có thể được thực hiện khi bác sĩ nghi ngờ một số nguyên nhân liên quan đến túi mật, tụy, gan, hoặc cơ quan sinh dục nữ.
• Siêu âm cũng giúp chẩn đoán một số bệnh của thận và lách, hoặc của các mạch máu lớn xuất phát từ tim và cung cấp máu cho phần dưới của cơ thể.

CT scan là một kiểu chụp X-quang đặc biệt có thể cung cấp những thông tin hữu ích về gan, tụy, thận và niệu quản, lách, ruột non và ruột già, bao gồm các bệnh chẳng hạn như viêm ruột thừa và viêm túi thừa.

Bác sĩ cũng có thể không cho làm xét nghiệm nào cả. Nguyên nhân đau bụng có thể được xác định rõ ràng mà không cần thực hiện bất kỳ một xét nghiệm nào cả và không nghiêm trọng. Nếu bệnh nhân phải làm xét nghiệm, các bác sĩ nên giải thích kết quả cho họ hiểu.

ĐIỀU TRỊ

Tại nhà

Đau bụng không kèm với sốt, nôn ói, xuất huyết âm đạo, bất tỉnh, đau ngực, hoặc những triệu chứng nặng khác thường sẽ cải thiện mà không cần điều trị đặc hiệu.

• Nếu đau bụng kéo dài hoặc nghĩ đến cơn đau là do một nguyên nhân nào đó nghiêm trọng, hãy đến phòng mạch bác sĩ để được khám bệnh.
• Miếng dán ấm hoặc ngâm mình vào nước ấm có thể làm giảm đau.
• Những thuốc kháng acid phổ thông như Tum, Maalox, hoặc Pepto-Bismol, cũng có thể làm giảm một số loại đau bụng. Viên than hoạt cũng có thể có ích.
• Acetaminophen (tên thường gọi là thuốc giảm đau, Panadol, Liquiprin, Tylenol) cũng có thể có ích. Cố gứng tránh Aspinrin hoặc Ibuprofen (tên thường gặp là Advil, Motrin, Midol, Nuprin, Pamprin IB). Những loại thuốc này có thể làm cho đau dạ dày nặng hơn.

Tại bệnh viện

Phương pháp điều trị phụ thuộc vào việc bác sĩ nghi ngờ nguyên nhân nào gây ra đau bụng.

Bệnh nhân có thể sẽ được truyền dịch tĩnh mạch. Bác sĩ có thể sẽ yêu cầu bệnh nhân không ăn hoặc không uống cho đến khi xác định được nguyên nhân gây đau. Điều này giúp tránh làm cho tình trạng bệnh nhân trở nặng hơn (chẳng hạn như cho thêm thức ăn vào dạ dày khi đang có vết loét bị thủng), hoặc đây là bước chuẩn bị cần thiết trước khi bước vào phòng mổ (dạ dày trống sẽ giúp gây mê tốt hơn).

Bệnh nhân có thể sẽ được cho thuốc giảm đau.

• Nếu cơn đau gây ra bởi ruột co thắt, có thể thuốc sẽ cho qua đường tiêm mông, cánh tay, hoặc chân.
• Nếu bệnh nhân không bị ói, họ sẽ được cho uống thuốc kháng acid hoặc thuốc giảm đau.
• Mặc dù cơn đau có thể sẽ không khỏi hoàn toàn, nhưng bệnh nhân có quyền được cảm thấy thoải mái và do đó nên đòi hỏi bác sĩ cho thuốc giảm đau cho đến khi cảm thấy dễ chịu.

Phẫu thuật

Một số loại đau bụng có thể cần phải phẫu thuật.

• Nếu bị đau bụng do viêm nhiễm một tạng nằm bên trong, chẳng hạn như ruột thừa hoặc túi mật, người bệnh có thể sẽ được đề nghị nhập viện và cần được phẫu thuật.
• Tắc ruột đôi khi cần phải phẫu thuật, tùy thuộc vào nguyên nhân gây tắc.
• Nếu cơn đau có nguồn gốc từ một tạng trong ổ bụng bị vỡ hoặc thủng, chẳng hạn như ruột hoặc dạ dày, cần phải phẫu thuật ngay lập tức.

CÁC BƯỚC TIẾP THEO

Theo dõi

Nếu bệnh nhân được xuất viện sau khi thăm khám, họ sẽ được hướng dẫn về những thứ có thể và không thể ăn, uống và những loại thuốc cần uống. Bệnh nhân sẽ được dặn quay trở lại phòng cấp cứu nếu như gặp một số dấu hiệu nào đó.

Nếu bệnh nhân không được hướng dẫn cụ thể, hãy làm theo những lời khuyên sau đây:

• Ngay khi bạn có cảm giác thèm ăn, hãy bắt đầu với nước sạch.
• Nếu uống nước không gây đau hoặc nôn ói, tiếp tục với những thức ăn trắng, chẳng hạn như cơm, chuối, bánh quy hay bánh mì.
• Bạn có thể quay trở lại chế độ ăn hằng ngày nếu triệu chứng không quay trở lại sau vài ngày,

Quay trở lại phòng cấp cứu nếu có những dấu hiệu sau:

• Đau nhiều hơn hoặc bắt đầu nôn ói, sốt cao, hoặc không tiểu được, không đi cầu được.
• Có những triệu chứng nặng hơn hoặc đáng báo động.
• Các triệu chứng ở bụng không cải thiện trong vòng 24 giờ.

Phòng ngừa

Khi chẩn đoán đã được xác định, bệnh nhân nên làm theo những hướng dẫn cần thiết đối với chẩn đoán đó.

• Chẳng hạn như nếu bạn bị loét gây ra đau, bạn nên tránh các chất nicotine, cafein, và rượu.
• Nếu nguyên nhân gây đau là do bệnh của túi mật, bạn nên tránh những thức ăn chiên và có nhiều dầu mỡ.

Tiên lượng

Nói chung, hầu hết các trường hợp đau bụng có thể khỏi mà không cần phẫu thuật, và hầu hết mọi người chỉ cần được điều trị giảm đau.

Những nguyên nhân gây đau bụng thường cho tiên lượng tốt, nhưng vẫn có những ngoại lệ.

Những nguyên nhân gây đau bụng phải giải quyết bằng phẫu thuật có tiên lượng rất khác nhau tùy thuộc và độ nặng của tình trạng bệnh.

• Nếu bệnh nhân bị viêm ruột thừa hoặc sỏi mật không có biến chứng thì sẽ hồi phục sau phẫu thuật và không để lại hậu quả lâu dài.
• Nếu bệnh nhân bị vỡ ruột thừa hoặc viêm túi mật, sự hồi phục có thể phải tốn nhiều thời gian hơn.
• Đau bụng do vết loét bị thủng hoặc tắc ruột có thể cần phải đại phẫu và thời gian hồi phục kéo dài.

Đối với những bệnh ở các mạch máu lớn, như vỡ hoặc huyết khối thì tiên lượng có thể xấu.

Theo emedicinehealth - Y học NET dịch