My Blog

Hệ tuần hoàn của cơ thể bao gồm hệ tim mạch và hệ bạch huyết. Hai hệ này vận chuyển oxy, chất dinh dưỡng, những tế bào chết, hormon và những chất khác đến và đi khỏi các tế bào trong cơ thể.

Hàng tỷ tế bào trong cơ thể người nhận chất dinh dưỡng và thải ra những chất bã hằng ngày, hằng giờ, hằng phút. Mặc dù sự trao đổi này có thể gia tăng khi hoạt động và chậm lại khi nghỉ ngơi nhưng lúc nào nó cũng hoạt động liên tục. Nếu nó dừng lại, cơ thể sẽ chết. Trong 2 hệ, hệ tim mạch đóng vai trò vận chuyển chính, hệ bạch huyết chỉ hỗ trợ thêm bằng những chức năng riêng biệt của nó.

NHỮNG THÀNH PHẦN CỦA HỆ TIM MẠCH

Những thành phần chính của hệ tim mạch là tim, các mạch máu và máu. Có thể mô tả một cách hình tượng hệ tim mạch bằng hình ảnh sau: một cái bơm bằng cơ (trái tim) bơm dịch (máu) chảy qua một chuỗi những ống dẫn lớn và nhỏ (các mạch máu) đi khắp cơ thể. Khi di chuyển qua một hệ thống các mạch máu phức tạp, máu lấy oxy từ phổi, chất dinh dưỡng từ ruột non và hormon từ các tuyến nội tiết. Sau đó nó phân phối lại cho các tế bào của cơ thể rồi lấy về CO2 (được tạo thành khi tể bào dùng đường và mỡ để sản xuất ra năng lượng) và những chất thải khác. Máu sẽ mang những chất thải đó đến phổi và thận để thải ra ngoài.

Tim

Tim là một cấu trúc rỗng, hình nón làm từ cơ nằm phía sau và hơi lệch về bên trái xương ức. Nép mình vào giữa 2 phổi, tim được nằm trong một lồng xương bảo vệ được tạo bởi xương ức, các xương sườn và cột sống. Đỉnh tim nằm ở phía dưới, được gọi là mỏm tim, hướng về phía hông trái và nằm trên cơ hoành (một màng cơ phân cách khoang ngực và khoang bụng với nhau). Phần trên của tim, được gọi là đáy tim, hướng về phía vai trái và nằm dưới xương sườn thứ 2, các mạch máu quan trọng của cơ thể được nối vào tim ở phần này.

Tim có kích thước bằng một nắm tay. Khi mới sinh, kích thước tim và nắm tay của trẻ là bằng nhau. Khi cơ thể phát triển, tim và nắm tay cũng phát triển với cùng một tốc độ. Ở người lớn, khối lượng trung bình của tim vào khoảng từ 255 đến 310 gram, của nam lớn hơn của nữ một ít.

Màng tim là một túi làm từ màng xơ, chặt, bao quanh, bảo vệ và neo giữ tim lại với các cấu trúc xung quanh. Lớp mỏng ở trong bao mặt ngoài của tim và là một thành phần của thành tim. Lớp xơ bên ngoài bảo vệ tim và neo tim lại với các cấu trúc xung quanh như là xương ức và cơ hoành. Phần trong của lớp ngoài này được giới hạn bởi một lớp khác, sản xuất ra huyết thanh. Chất nước bôi trơn giữa hai lớp trong và ngoài của màng tim này giúp cho 2 lớp này trượt lên nhau được dễ dàng hơn và giảm ma sát khi tim đập

Thành tim được cấu tạo bởi 3 lớp: lớp ngoài (epicardium), lớp cơ (myocardium), và lớp nội tâm mạc (endocardium). Lớp ngoài cùng (epicardium) thật chất là lớp trong cùng của màng ngoài tim. Lớp giữa, myocardium, là một lớp cơ tim dày có thể co bóp được để tống máu đi ra khỏi tim. Lớp trong cùng, nội tâm mạc, là một màng mỏng giúp máu có thể chảy trơn tru qua các buồng tim.

Các buồng tim

Tim được chia ra làm 4 buồng. Một vách cơ chia tim ra làm 2 phần: phải và trái. Mỗi phần tiếp tục được chia ra làm 2 buồng: buồng trên và buồng dưới. Hai buồng trên, còn được gọi là tâm nhĩ, có thành mỏng. Chúng đảm nhận chức năng nhận máu về tim. Máu chảy về tâm nhĩ từ các mạch máu của cơ thể, sau đó được bơm xuống tâm thất, là 2 buồng nằm phía dưới. Tâm thất là buồng đảm nhận chức năng tống máu đi. Thành của chúng dày và có nhiều cơ hơn tâm nhĩ. Nó giúp tâm thất co bóp và bơm máu ra khỏi tim đến phổi và những khu vực còn lại của cơ thể.

Trong khi máu chảy từ buồng này sang buồng kia, những cái van-một-chiều ngăn không cho máu chảy ngược trở lại buồng cũ. Các van nằm giữa tâm nhĩ và tâm thất được gọi là van nhĩ thất. Van nhĩ thất trái (nằm giữa tâm nhĩ trái và tâm thất trái) còn được gọi là van hai lá. Van nhĩ thất phải (nằm giữa tâm nhĩ phải và tâm thất phải) còn được gọi là van ba lá. Các van nằm giữa 2 tâm thất và những mạch máu lớn được chúng bơm máu được gọi là các van bán nguyệt. Van bán nguyệt động mạch phổi nằm giữa tâm thất phải và thân động mạch phổi. Van bán nguyệt động mạch chủ nằm giữa tâm thất trái và động mạch chủ.

Các lá van mở và đóng để đáp ứng lại với những thay đổi áp lực trong tim. Các van nhĩ thất mở ra khi tim nghỉ ngơi và đóng lại khi tâm thất co bóp. Các van bán nguyệt đóng lại khi tim nghỉ ngơi và mở ra khi tâm thất co bóp. Khi các van đóng lại sẽ gây ra những tiếng "bùm-tặc" mà bác sĩ có thể nghe thấy được qua ống nghe. Khi van nhĩ thất đóng sẽ tạo ra tiếng "bùm", khi van bán nguyệt đóng sẽ tạo ra tiếng "tặc".

Hệ dẫn truyền nội tại của tim

Tim có một hệ thống thần kinh riêng để kiểm soát hoạt động của nó được gọi là hệ dẫn truyền nội tại, nằm bên trong mô tim. Những tín hiệu thần kinh được hệ này gửi đi sẽ làm các phần khác nhau của tim co bóp ở những thời điểm khác nhau. Một điểm nút nhỏ bao gồm một loại mô cơ đặc biệt nằm ở phần trên của tâm nhĩ phải được gọi là nút xoang. Do nó là điểm khởi đầu của xung động nên nút xoang còn được gọi là nút tạo nhịp. Hệ thống này còn bao gồm những nút khác như nút nhĩ thất, nằm gần đáy của tâm nhĩ phải, ngay phía trên tâm thất. Bó nhĩ nhất (còn được gọi là bó His) nằm ở phần trên của vách ngăn giữa 2 tâm nhĩ. Hai nhánh chính từ bó này chia ra thành những sợi nhỏ hơn phân bố đều các cơ tim của các thành tâm thất. Chúng được gọi là những sợi Purkinje.

Mạch máu

Các mạch máu tạo ra một hệ thống vận chuyển bao gồm các ống có chiều dài khoảng 96,500 km, hơn gấp đôi chiều dài của đường xích đạo. Toàn bộ hệ thống mạch máu được xem như là một chuỗi những con đường và đường cao tốc liên kết với nhau. Máu rời khỏi tim đi vào các mạch máu lớn (đường cao tốc) để đi đến cơ thể. Ở nhiều điểm khác nhau, những mạch máu lớn này chia ra thành những mạch máu nhỏ hơn (đường lộ). Và đến lượt mình, những mạch máu này tiếp tục chia ra thành những mạch máu nhỏ hơn, nhỏ hơn nữa (được 1 làn xe). Khi quay ngược trở về, máu đi qua những mạch máu có kích thước tăng dần lên (các đường 1 làn hợp lại thành đường lộ rồi thành đường cao tốc) trước khi thật sự trở về tim.

MÁU CÓ PHẢI LÀ BIỂN BÊN TRONG CƠ THỂ ?

Chỉ mới hơn 350 năm trước, con người đã từng nghĩ rằng máu trong cơ thể chảy tới và lui y hệt như những cơn thủy triều vậy. Người Hy Lạp cổ đại là những người đầu tiên đặt ra lý thuyết này. Họ tin rằng máu rời khỏi tim, sau đó rút trở về tim mang theo những chất cặn bằng theo cùng một mạch máu. Giả thuyết này tồn tại cho đến hơn 1400 năm.

Năm 1628, một bác sĩ người Anh, William Harvey (1578-1657), đã công bố một khái niệm mới về tuần hoàn máu. Ông xác nhận rằng máu chảy không ngừng từ các động mạch sau đó trở về tim qua các tĩnh mạch và tạo nên một vòng tuần hoàn liên tục qua cơ thể.

Ngay lập tức sau đó, lý thuyết của Harvey bị khinh miệt vì nó đối lập lại hoàn toàn những hiểu biết cơ bản về y học vào thời đó. Tuy nhiên, vào khoảng 30 năm sau, ý tưởng của ông đã được xác minh do người ta phát hiện ra sự tồn tại của các mao mạch. Do là người tiên phong nên Harvey đã được nhiều người xem như là cha đẻ của nền y học hiện đại.

Động mạch, mao mạch và tĩnh mạch là những thành phần chính của hệ thống vận chuyển. Động mạch là những mạch máu mang máu đi ra khỏi tim. Các động mạch lớn rời tim sau đó chia nhánh ra thành những động mạch nhỏ hơn rồi đi đến nhiều khu vực khác nhau của cơ thể. Sau đó chúng tiếp tục chia nhỏ hơn thành các tiểu động mạch. Trong các mô, các tiểu động mạch chia ra thành những mạch máu siêu nhỏ được gọi là các mao mạch. Sự trao đổi chất giữa máu và tế bào diễn ra xuyên qua thành của các mao mạch. Trước khi rời khỏi mô, các mao mạch gộp lại thành các tiểu tĩnh mạch. Sau đó những mạch máu này di chuyển đến gần tim hơn và gộp lại thành những tĩnh mạch ngày càng lớn hơn.

Những mạch máu lớn có những cấu trúc khác nhau. Mặc dù các thành của cả động mạch và tĩnh mạch đều bao gồm 3 lớp nhưng độ dày của chúng cũng khác nhau. Động mạch có lớp trong và lớp giữa dày hơn, giúp chúng đàn hồi hơn. Chúng có thể co và dãn dễ dàng khi máu được bơm từ tim tràn qua. Tĩnh mạch có thành mỏng hơn giúp các khung cơ xung quanh chúng bóp và đẩy vào thành để ép máu trong đó trở về tim. Những van-một-chiều ở thành các tĩnh mạch giúp ngăn không cho máu chảy ngược trở về và giữ cho dòng máu chảy theo 1 hướng. Các van có nhiều nhất ở chân do máu phải chống lại trọng lực để quay trở về tim. Không giống với động mạch và tĩnh mạch, thành của các mao mạch chỉ dày bằng 1 tế bào. Ở hầu hết các mao mạch, những tế bào này không dính chặt với nhau. Điều này giúp cho oxy, chất dinh dưỡng và những chất thải có thể di chuyển qua lại dễ dàng giữa máu và dịch kẽ lấp đầy ở những khoảng không gian giữa các tế bào.

VÒNG TUẦN HOÀN PHỔI VÀ VÒNG TUẦN HOÀN HỆ THỐNG.

Có 2 vòng tuần hoàn chính trong cơ thể: vòng tuần hoàn phổi và vòng tuần hoàn hệ thống. Những mạch máu của vòng tuần hoàn phổi vận chuyển máu qua lại giữa tim và phổi. Những mạch máu của vòng tuần hoàn hệ thống vận chuyển máu đến tất cả những phần còn lại của cơ thể.

Động mạch chính của vòng tuần hoàn hệ thống là động mạch chủ. Ở người lớn, động mạch chủ có cùng kích thước với ống nước tưới cây tiêu chuẩn. Nó trồi lên khỏi tim và đi lên trên từ tâm thất trái khoảng 1 inch rồi sau đó bẻ hướng sang trái ở ngay phía trên tim (phần này được gọi là cung động mạch chủ) trước khi cong thẳng xuống để chia ra các nhánh cung cấp máu cho những phần còn lại của cơ thể.

Các nhánh của động mạch chủ bao gồm động mạch cảnh (cung cấp máu cho đầu), động mạch vành (cung cấp máu cho các cơ của tim), các động mạch cánh tay (cung cấp máu cho cánh tay) và những động mạch đùi (mang máu xuống cung cấp cho bắp đùi).

Tĩnh mạch chủ là tĩnh mạch lớn nhất của vòng tuần hoàn hệ thống. Nó có 2 nhánh: tĩnh mạch chủ trên nhận máu từ đầu và cánh tay chảy về; tĩnh mạch chủ dưới nhận máu từ phần cơ thể phía dưới chảy về. Cả 2 nhánh này đều đổ máu về tâm nhĩ phải.

Các tĩnh mạch đổ máu về tĩnh mạch chủ bao gồm: tĩnh mạch cảnh (dẫn máu từ đầu trở về), tĩnh mạch cánh tay và tĩnh mạch đầu (dẫn máu về từ cánh tay), tĩnh mạch đùi (dẫn máu về từ bắp đùi), và tĩnh mạch chậu (dẫn máu về từ vùng chậu và hông).

Những mạch máu thuộc vòng tuần hoàn phổi mang máu đến phổi để trao đổi khí (nhận O2 và thải CO2 ra), sau đó quay trở về tim. Những mạch má chính là động mạch phổi và tĩnh mạch phổi. Hai động mạch phổi ở 2 bên có nguồn gốc từ thân động mạch phổi xuất phát từ tâm thất phải. Động mạch phổi phải đi vào phổi bên phải và động mạch phổi trái đi vào phổi bên trái. Sau khi trao đổi khí ở phổi, máu được oxy hóa (có mang oxy) sẽ được quay ngược trở về tâm nhĩ trái của tim bởi 4 tĩnh mạch phổi.

Máu có rất nhiều chức năng trong cơ thể. Nó mang tất cả những vật chất có thể vận chuyển được từ nơi này sang nơi khác trong cơ thể: oxy, chất dinh dưỡng cho các tế bào, hormon (là những chất truyền tin hóa học) đến cho các mô và những chất thải đến cho các cơ quan đảm nhận nhiệm vụ thải chúng ra ngoài khỏi cơ thể. Nó giúp bảo vệ cơ thể bằng cơ chế đông máu và bảo vệ cơ thể khỏi những vi sinh vật lạ. Nó cũng giúp nhiệt độ cơ thể có giá trị không đổi bằng cách lấy nhiệt ra khỏi tế bào.

Nhớt và nặng hơn nước, màu sắc của máu thay đổi từ đỏ tươi sang đỏ đục tùy thuộc vào lượng oxy mà nó đang mang (oxy càng nhiều thì màu sắc càng sáng). Khi ở bên trong cơ thể, máu có nhiệt độ vào khoảng 38°C. Máu chiếm khoảng 8% trọng lượng của cơ thể. Một người nam giới trưởng thành có khoảng 5.6l máu bên trong cơ thể, nữ có khoảng 4.5 lít. Nam có khuynh hướng có nhiều máu hơn nữ do có sự hiện diện của testosterone, là một loại hormon sinh dục nam có tác dụng kích thích sự tạo thành máu.

Máu bao gồm cả thành phần rắn và lỏng. Những thành phần rắn bao gồm hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu nằm lơ lửng trong huyết tương, là một chất dịch giống nước màu vàng nhạt. Các tế bào máu chiếm khoảng 45% máu và huyết tương chiếm 55% còn lại.

HUYẾT TƯƠNG

Huyết tương có 92% là nước. Có trên 100 chất khác nhau tan trong đó, bao gồm chất dinh dưỡng, khí hô hấp, hormon, protein huyết tương, muối và nhiều loại chất thải. Trong số đó, protein huyết tương chiếm tỷ lệ cao nhất. Những loại protein này hầu hết được gan sản xuất ra và có nhiều chức năng khác nhau. Fibrinogen là một loại protein quan trọng giúp đông máu. Albumin giúp giữ nước lại bên trong máu. Gamma globulin là một loại kháng thể giúp bảo vệ cơ thể chống lại những chất lạ.

Muối hiện diện trong huyết tương bao gồm: natri, kali, magne, clo và bicarbonate. Chúng tham gia vào nhiều chức năng quan trọng của cơ thể, bao gồm co cơ, dẫn truyền các xung động thần kinh và điều hòa thăng bằng pH (kiềm-toan) của cơ thể.

HỒNG CẦU

Là loại tế bào có nhiều nhất trong 3 loại tế bào máu. Số lượng của nó vào khoảng 5 triệu tế bào trong mỗi milimet khối máu (1 milimet khối tương đương với một giọt máu rất nhỏ đủ để nhìn thấy được bằng mắt thường). Chức năng chính của nó là vận chuyển oxy từ phổi đến các tế bào của cơ thể. Hồng cầu có cấu trúc hình đĩa phẳng và lõm xuống ở trung tâm, kích thước đó giúp chúng có thể lách vào được các mao mạch nhỏ.

CHARLES DREW và cách bảo quản huyết tương

Charles Drew

Máu có 4 nhóm chính là A, B, O, và AB, đây là khám phá của các nhà nghiên cứu y học vào đầu thế kỷ 20. Khám phá này đã cải thiện đáng kể hiệu quả của việc truyền máu. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, máu toàn thể chỉ có thể giữ được trong vòng 7 ngày trước khi bị hư. Do đó vấn đề làm sao có được đúng loại nhóm máu cần thiết sẵn sàng trong cấp cứu vẫn còn tồn tại.

Vào những năm cuối thập niên 30 của thế kỷ trước, một bác sĩ ngoại khoa người Mỹ, Charles Drew (1904-1950) bắt đầu khám phá ra được khả năng dùng huyết tương để thay thế cho máu toàn thể để truyền. Do huyết tương không có hồng cầu nên nó có thể được truyền cho bất kỳ bệnh nhân nào mà không cần quan tâm đến nhóm máu của họ. Tính chất này của huyết tương làm cho nó trở thành lý tưởng để sử dụng trong cấp cứu.

Khoảng năm 1940, Drew đã phát minh ra được cách xử lý và bảo quản huyết tương bằng cách khử nước của nó do đó nên nó có thể đem đi xa được và bảo quản trong một thời gian dài. Khi cần thiết, huyết tương khô (giống như bột) có thể được tái tạo trở lại dạng ban đầu bằng cách thêm nước vào.

Việc sử dụng huyết tương để truyền máu đã chứng tỏ được vai trò đặc biệt quan trọng của mình trong suốt thế chiến thứ II (1939-1945), ở thời điểm đó máu dùng để điều trị vết thương bị thiếu hụt trầm trọng. Do nghiên cứu trên, ông đã được tán thưởng vì đã cứu mạng được vô số người.

Ở người lớn, hồng cầu được tạo ra bởi phần tủy đỏ của xương sườn, cột sống, xương ức và xương chậu (tủy xương là một chất tương tự như bọt biển, xốp có trong các khoang bên trong hầu hết các xương của cơ thể). Thành phần cơ bản của hồng cầu là một loại protein sắc tố có tên là hemoglobin. Phân tử hemoglobin chiếm 1/3 trọng lượng mỗi tế bào hồng cầu. Ở phần trung tâm của mỗi phân tử hemoglobin là 1 nguyên tử sắt tạo màu sắc cho hồng cầu. Tại phổi, tế bào sắt kết hợp với oxy để tạo ra một hợp chất có tên là oxyhemoglobin. Chức năng chính của hồng cầu là vận chuyển oxy dưới dạng này đến các tế bào ở khắp cơ thể. Sau khi oxy được trao đổi, hemoglobin kết hợp với CO2 thải ra từ tế bào và hồng cầu quay trở lại phổi để được thải bớt ra.

Do hồng cầu thường xuyên bị ép vào những mao mạch nhỏ li ti nên màng của nó dễ bị hư hại và xói mòn rất nhiều do đó mỗi tế bào hồng cầu chỉ tồn tại trong khoảng 4 tháng. Những tế bào hồng cầu mới được sản xuất liên tục ở tủy xương để thay thế những tế bào cũ.

Hình ảnh hồng cầu chảy qua các mạch máu.

NHÓM MÁU.

Hồng cầu mang những protein được gọi là kháng nguyên, là những chất giúp cơ thể nhận biết những vật lạ xâm nhập, ở màng của mình. Người ta dựa trên những kháng nguyên này để quy định nhóm máu: A, B, AB, hoặc O. Người nhóm máu A có tất cả các tế bào hồng cầu trong cơ thể mang kháng nguyên A. Người nhóm máu B có tất cả các tế bào hồng cầu trong cơ thể mang kháng nguyên B. Người nhóm máu AB có tất cả các tế bào hồng cầu trong cơ thể mang kháng nguyên A và B. Người nhóm máu O có tất cả các tế bào hồng cầu trong cơ thể không mang kháng nguyên nào cả.

Biết được nhóm máu của bệnh nhân là điều rất quan trọng nếu muốn thực hiện truyền máu. Người có nhóm máu A không thể nhận được máu nhóm B vì họ có mang kháng thể chống lại kháng nguyên B. Tương tự, nhóm máu B mang kháng thể chống lại kháng nguyên A. Nhóm máu AB không mang kháng thể chống lại kháng nguyên nào cả, nhưng nhóm máu O thì lại mang kháng thể chống lại cả hai kháng nguyên A và B. Nếu bệnh nhân bị cho lầm nhóm máu thì các tế bào máu sẽ vón cục lại và làm tắc nghẽn những mạch máu nhỏ. Phản ứng này, còn được gọi là phản ứng kết dính, có thể gây tử vong.

Hồng cầu còn có 1 loại kháng nguyên khác được gọi là kháng nguyên Rh (nó có cái tên này do loại kháng nguyên này được xác định lần đầu tiên ở khỉ Rhesus). Hầu hết những người Việt Nam mang nhóm máu Rh dương (Rh+), điều đó có nghĩa là họ có mang kháng nguyên Rh. Những người mang nhóm máu Rh âm (Rh-) thì không mang kháng nguyên Rh. Không giống với nhóm máu ABO, các kháng thể chống lại kháng nguyên Rh không được tìm thấy một cách tự nhiên trong máu. Vấn đề duy nhất chỉ thật sự xảy ra khi người mang nhóm máu Rh- được truyền vào cơ thể máu có Rh+. Khi đó, cơ thể của họ sẽ phản ứng lại bằng cách tạo ra kháng thể chống lại kháng nguyên Rh. Ở lần truyền máu kế tiếp, nếu vẫn tiếp tục được truyền máu có Rh+ thì kháng thể chống lại Rh được tạo ra từ lần truyền máu trước đó sẽ tấn công máu được truyền vào.

BẠCH CẦU

Bạch cầu có rất ít nếu so với hồng cầu, khoảng 4.000 đến 11.000 mỗi millimet khối máu, chiếm ít hơn 1% tổng thể tích máu. Mặc dù chiếm số lượng ít như vậy nhưng bạch cầu lại đóng một vai trò quan trọng trong hệ thống miễn dịch của cơ thể. Nó giúp cơ thể phòng thủ, chống lại sự tấn công của vi khuẩn, virus, ký sinh trùng và tế bào ung thư. Giống như hồng cầu, bạch cầu cũng được tạo thành từ tủy xương (một số bạch cầu được tạo ra từ các mô lympho). Trong khi hồng cầu phải đi theo dòng chảy của máu thì bạch cầu không như vậy mà nó có thể len qua các vách của các mao mạch để đi thẳng đến những khu vực bị nhiễm trùng hoặc bị tổn thương của cơ thể.

KHÁNG NGUYÊN Rh VÀ THAI KỲ

Yếu tố Rh đóng một vai trò quan trọng trong thai kỳ khi phụ nữ có Rh- đang mang thai đứa bé có Rh+. Trong quá trình mang thai, những vết đứt trên màng nhau giúp mẹ có thể tiếp xúc được với máu của trẻ có Rh+ (màng nhau là 1 loại màng lót tử cung, các chất dinh dưỡng và oxy di chuyển từ mẹ đi xuyên qua màng này để cung cấp cho trẻ), khi đó cơ thể của mẹ sẽ tạo ra kháng thể chống lại kháng nguyên Rh. Ở lần mang thai kế tiếp, nếu con tiếp tục có nhóm máu Rh+ thì kháng thể chống lại Rh của mẹ sẽ đi qua máu của con và tiêu diệt các tế bào hồng cầu của bé.

Để phòng ngừa điều này, bác sĩ sẽ cho những thai phụ có Rh- RhoGAM, một loại kháng thể chống lại Rh trong vòng 72 giờ của lần sinh đầu tiên. RhoGAM sẽ tiêu diệt những hồng cầu Rh+ đi vào hệ tuần hoàn của mẹ trước khi hệ miễn dịch có thời gian tạo ra kháng thể.

Có 5 loại tế bào bạch cầu trong máu: bạch cầu đa nhân trung tính (neutrophil), bạch cầu ái toan (eosinophil), bạch cầu ái kiềm (basophil), mono bào và lympho bào. Mỗi loại giữ một vai trò khác nhau trong hệ thống phòng thủ của cơ thể và được huy động để chống lại những loại bệnh khác nhau. Chẳng hạn như trong những bệnh nhiễm trùng mạn tính (kéo dài) như lao phổi thì mono bào gia tăng số lượng. Đối với bệnh nhân bị hen suyễn và trong những đợt dị ứng thì bạch cầu ái toan gia tăng số lượng.

Hình ảnh đại thực bào (ở phía sau) và lympho bào (ở phía trước)

Các tế bào bạch cầu xác định được mục tiêu cần đến nhờ những loại hóa chất đặc biệt. Khi mô bị nhiễm trùng hoặc tổn thương, nó sẽ phóng thích những chất hóa học ra các mô xung quanh để lôi kéo những tế bào bạch cầu thích hợp đến chiến đấu chống lại. Tiến trình này được gọi là hóa ứng động.

TIỂU CẦU

Tiểu cầu không phải là một tế bào thật sự giống như hồng cầu và bạch cầu. Chúng là những mảnh vỡ nhỏ có dạng hình đĩa của những tế bào rất lớn được gọi là tế bào nhân khổng lồ (megakaryocyte) nằm trong tủy xương. Tế bào nhân khổng lồ bị vỡ ra tạo thành khoảng 50 mảnh nhỏ hoặc hơn và sau đó nhanh chóng hình thành màng để trở thành tiểu cầu. Có khoảng 300.000 tiểu cầu mỗi millimet khối máu, chúng giúp kiểm soát chảy máu trong một quá trình rất phức tạp được gọi là cân bằng nội môi.

Khi mạch máu bị tổn thương gây chảy máu, các tiểu cầu bắt đầu tiến trình đông máu bằng cách dính vào nơi tổn thương của mạch máu. Trong lúc đó, chúng phóng thích ra những chất hóa học lôi kéo các tiểu cầu khác lại. Chẳng mấy chốc, các tiểu cầu kết dính lại và hình thành một nút chặn tạm thời. Sau đó, tiểu cầu phóng thích ra serotonin, một loại hóa chất làm cho mạch máu co thắt và hẹp lại để làm giảm lượng máu chảy ra bên ngoài qua vết thương. Trong lúc các hiện tượng này xảy ra, mô bị tổn thương phóng thích ra 1 chất kết hợp với calci và những yếu tố đông máu khác trong huyết tương để hình thành chất hoạt hóa prothrombin. Chất hoạt hóa này chuyển dạng prothrombin (là một chất có trong huyết tương do gan sản xuất) thành thrombin (là một loại enzyme). Thrombin sau đó kết hợp với fibrinogen để tạo ra những phân tử dài và mảnh được gọi là fibrin. Các phân tử fibrin kết hợp với nhau hình thành một cái lưới để bắt giữ các hồng cầu và tiểu cầu để làm nền cho khối máu đông.

HỆ TUẦN HOÀN HOẠT ĐỘNG NHƯ THẾ NÀO

Trong quá trình hoạt động liên tục của mình, tim bóp trung bình hơn 100.000 lần mỗi ngày để tống máu đi hàng nghìn dặm trong các mạch máu để nuôi sống từng tế bào một trong hàng tỷ tế bào của cơ thể. Ở mỗi nhát bóp, tim tống đi khoảng 74 milli lít máu. Ở người lớn, tim trung bình đập khoảng 72 nhát mỗi phút, như vậy mỗi phút có khoảng 5,3 lít máu được tống đi, mỗi giờ là 318 lít, mỗi ngày là 7.631 lít máu được tống đi. Trong lúc tập thể dục, con số này có thể tăng lên gấp 5 lần.

CHU CHUYỂN TIM

Chu chuyển tim là một chuỗi những sự kiện xảy ra tại tim trong một nhịp đập hoàn chỉnh của nó. Mỗi một chu chuyển tim chiếm khoảng 0.8 giây. Trong thời gian ngắn đó, máu đi vào tim, di chuyển qua các buồng tim, sau đó được tống đi ra khắp các khu vực của cơ thể. Mỗi một chu chuyển tim được chia ra làm 2 thì. Hai tâm nhĩ co khi hai tâm thất dãn và sau đó thì 2 tâm thất sẽ dãn ra khi 2 tâm nhĩ co. Pha co, đặc biệt là ở tâm thất, được gọi là thì tâm thu, pha dãn được gọi là thì tâm trương. Chu chuyển tim bao gồm thì tâm thu và thì tâm trương của cả tâm nhĩ lẫn tâm thất.

Các cảm thụ quan ở động mạch cảnh nhận biết được sự giảm huyết áp, những cảm thụ quan trên cung động mạch chủ cảm nhận được sự giảm nồng độ oxy trong máu. Cả 2 loại cảm thụ quan này gửi những xung thần kinh đi dọc theo những dây cảm giác đến trung tâm kích thích, và trung tâm này sẽ gửi những xung thần kinh đi dọc các dây thần kinh đến nút xoang của tim để làm tăng nhịp tim. Khi huyết áp và nồng độ oxy trong máu trở về mức bình thường thì trung tâm ức chế sẽ gửi những xung thần kinh đến nút xoang đến làm chậm nhịp tim lại về mức bình thường.

SỰ TRAO ĐỔI GIỮA CÁC MAO MẠCH VÀ CÁC MÔ CỦA CƠ THỂ

Các động mạch, tiểu động mạch, tiểu tĩnh mạch và tĩnh mạch chỉ có một chức năng duy nhất là vận chuyển máu đi từ tim ra ngoài hay từ ngoài trở về tim. Sự trao đổi chất - oxy, CO2, chất dinh dưỡng và chất thải - giữa máu và dịch kẽ diễn ra qua các mao mạch. Những sự di chuyển này thay đổi khác nhau trong 3 cách: khuyếch tán, lọc và thẩm thấu.

Khuyếch tán là hiện tượng các phân tử di chuyển từ khu vực có nồng độ cao hơn (chứa nhiều phân tử loại đó hơn) đến khu vực có nồng độ thấp hơn (chứa ít phân tử loại đó hơn). Hiện tượng khuyếc tán xảy ra vì các phân tử có năng lượng tự do, có nghĩa là chúng luôn luôn chuyển động. Đây là trường hợp đặc biệt của những phân tử khí vốn chuyển động nhanh hơn những phân tử chất lỏng và chất rắn. Oxy và khí carbonic di chuyển qua lại giữa mao mạch và dịch kẽ bằng sự khuyếch tán. Khi máu đi qua mao mạch, oxy được chở bởi hemoglobin trong hồng cầu có số lượng lớn hơn nên di chuyển đến dịch kẽ ở xung quanh có số lượng oxy ít hơn để được các tế bào nhận lấy. Ngược lại, CO2 có nồng độ nhiều hơn trong dịch kẽ nên di chuyển vào các mao mạch để được chuyển đi. Sự trao đổi khí giữa máu và dịch kẽ được gọi là sự hô hấp nội tại (internal respiration).

Hiện tượng lọc là cách di chuyển của nước và các chất tan trong nước xuyên qua màng từ khu vực có áp lực cao hơn đến khu vực có áp lực thấp hơn. Khi máu đi vào các mao mạch nó có áp lực đo được là 33 mmHg trong khi áp lực của dịch kẽ chỉ khoảng 2 mmHg. Do đó, thông qua hiện tượng lọc, huyết tương và các chất dinh dưỡng như amino acid, glucose, và vitamin đi xuyên qua thành các mao mạch để đến các dịch kẽ xung quanh.

Sự thẩm thấu là hiện tượng khuyếch tán của nước đi qua màng bán thấm (là một loại màng chỉ cho phép một vài chất qua được mà thôi). Nó di chuyển từ khu vực có nhiều hơn đến khu vực có ít hơn. Liên quan trực tiếp đến hiện tượng này là áp lực thẩm thấu, là khuynh hướng của một dung dịch kéo nước đi vào dung dịch đó. Giá trị của áp lực thẩm thấu được tính bằng lượng chất hòa tan có trong dung dịch. Nếu lượng chất hòa tan có trong dung dịch càng lớn thì lượng nước có trong dung dịch đó càng nhỏ. Dung dịch có chứa một lượng lớn các chất hòa tan sẽ có áp lực thẩm thấu lớn và nước sẽ có khuynh hướng bị kéo vào dung dịch đó nhiều hơn.

Ở đầu tận tiếp giáp với tiểu tĩnh mạch của các mao mạch, ngay trước khi chúng kết hợp lại để tạo thành các tiểu tĩnh mạch, áp lực thẩm thấu ở các mao mạch cao hơn ở dịch kẽ do sự hiện diện của albumin và một số phân tử protein lớn vẫn còn nằm lại như một chất hòa tan trong máu. Dịch kẽ có áp lực thẩm thấu thấp hơn và do đó nó sẽ bị kéo vào các mao mạch và được mang đi.

Hình ảnh sự thẩm thấu: nước đi từ nơi có nhiều đến nơi có ít nước hơn

SỰ TRAO ĐỔI CỦA MAO MẠCH TRONG PHỔI

Sau khi máu đi hết các mô của cơ thể, trao đổi oxy và chất dinh dưỡng để lấy CO2 và các chất bã thì nó quay trở về tim. Máu đã bị khử oxy trở về tâm nhĩ phải qua tĩnh mạch chủ, sau đó đi vào thất phải. Tại đây nó sẽ được bơm lên thân động mạch phổi, sau đó thân động mạch phổi sẽ chia ra làm 2 nhánh động mạch phổi phải và động mạch phổi trái để mang máu đã bị khử oxy đi vào mỗi bên phổi.

Tại phổi, các động mạch tiếp tục chia nhánh ra thành những động mạch nhỏ hơn rồi sau đó thành những tiểu động mạch nhỏ hơn nữa. Cuối cùng, những tiểu động mạch nhỏ nhất sẽ phân nhánh ra thành các mao mạch. Những mao mạch phổi này bao xung quanh các phế nang, là những túi khí của phổi. Sự trao đổi oxy và khí CO2 tại phổi xảy ra xuyên qua thành của các phế nang và gần các mao mạch.

Sự trao đổi khí này xảy ra dựa trên nguyên tắc khuếch tán. Khí trong các phế nang có nồng độ oxy cao. Máu trong các mao mạch phổi có nồng độ CO2 cao. Do đó, theo nguyên tắc khuếch tán, oxy tại các phế nang sẽ di chuyển vào các mao mạch trong khi đó CO2 trong các mao mạch sẽ di chuyển ngược lại vào các phế nang.

Sau khi đã được oxy hóa, mausex chảy từ các mao mạch sang các tiểu tĩnh mạch, chúng kết hợp với nhau thành những tĩnh mạch lớn dần. Cuối cùng, máu rời khỏi phổi qua 2 tĩnh mạch phổi lớn và được mang đến tâm nhĩ trái để được bơm ngược trở lại vòng tuần hoàn hệ thống một lần nữa. Sự di chuyển của máu từ phổi trở về tim là một hiện tượng khá đặc biệt trong cơ thể vì đây là lần duy nhất mà các tĩnh mạch lại được mang máu đã được oxy hóa.

VÒNG TUẦN HOÀN GAN - TĨNH MẠCH CỬA

Một vòng tuần hoàn đặc biệt khác nữa là vòng tuần hoàn gan - tĩnh mạch cửa, một nhánh của vòng tuần hoàn hệ thống. Ở vòng tuần hoàn này, máu đi từ các cơ quan của bộ máy tiêu hóa và từ lách chảy qua gan trước khi đi thẳng về tim.

Các mao mạch dẫn máu đến dạ dày, ruột non, ruột già, tụy và lách chảy vào 2 tĩnh mạch lớn là tĩnh mạch mạc treo tràng trên và tĩnh mạch lách. Hai tĩnh mạch này hợp với nhau thành tĩnh mạch cửa mang máu đi vào trong gan.

Khi đã vào gan, tĩnh mạch cửa chia nhánh ra để hình thành các mao mạch được gọi là các xoang. Các xoang này lớn hơn những mao mạch bình thường khác. Thành của chúng có tính thấm cao hơn, cho phép các protein và tế bào máu đi vào và ra dễ dàng. Đây là tính chất rất quan trọng vì máu đi vào gan từ các cơ quan thuộc hệ tiêu hóa có chứa một lượng lớn các chất dinh dưỡng.

Khi máu chảy từ từ qua các xoang ở trong gan, một số chất dinh dưỡng được lấy ra khỏi máu và chứa trong gan để được sử dụng sau hoặc chuyển thành những chất khác cần thiết cho cơ thể. Từ các xoang, máu chảy vào các tĩnh mạch gan trái và phải, sau đi đi vào tĩnh mạch chủ dưới và cuối cùng đi vào tâm nhĩ phải.

Ít khi gặp hiện tượng máu chảy hoàn toàn từ hệ tiêu hóa đến tim. Bình thường thì máu từ các động mạch đổ về các mao mạch và chảy vào các tĩnh mạch. Ở vòng tuần hoàn gan-tĩnh mạch cửa không có sự tham gia của động mạch mà các mao mạch kết hợp lại để tạo thành các tĩnh mạch, sau đó chia nhỏ ra thành các mao mạch rồi kết hợp thành các tĩnh mạch trở lại. Vòng tuần hoàn này là cần thiết để máu có thể được gan điều chỉnh. Các chất dinh dưỡng có thể được bảo quản hoặc thay đổi và khi đó các chất có thể gây độc (như rượu và thuốc) có thể chuyển thành những chất ít gây hại hơn trước khi máu trở về tim và phần còn lại của vòng tuần hoàn.

Theo Free Health Encyclopedia - Y học NET dịch