Đĩa đệm nằm giữa các xương của cột sống. Trượt đĩa đệm có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào của cột sống, nhưng sự thật là các đĩa đệm không bị "trượt" mà nó bị rách, hoặc đứt.

Khi đó, những chất dạng gel bên trong nó (nhân tủy) sẽ tràn ra ngoài. Hiện tượng này được gọi là thoát vị nhân tủy - hay thoát vị đĩa đệm. Những người ở độ tuổi từ 30 đến 50 là những người có nguy cơ bị thoát vị cao nhất do những thành phần nước và đàn hồi bên trong nhân tủy sẽ giảm đi theo tuổi.

Chú thích hình: những vd về bệnh của đĩa đệm

Normal Disc: đĩa đệm bình thường

Degenerated Disc: đĩa đệm bị thoái hóa

Bulging Disc: lồi đã đệm

Herniated Disc: thoát vị đĩa đệm

Thinning Disc: hẹp đĩa đệm

Disc Degeneration with Osteophyte Formation: thoái hóa đĩa đệm với sự hình thành gai xương.

Không phải tất cả các trường hợp đĩa đệm bị thoát vị đều gây ra triệu chứng cho bệnh nhân. Thật sự, nhiều người chỉ phát hiện ra mình bị thoát vị đĩa đệm sau khi chụp X quang vì một lý do không liên quan gì đến bệnh này cả.

Nếu bạn bị thoát vị đĩa đệm, bạn cần phải được điều trị phù hợp. Hãy đến gặp bác sĩ để nhận được lời khuyên và hãy đi khám bệnh nếu như bạn cảm thấy có những dấu hiệu cấp cứu sau:

• Đau ngày càng nặng hơn
• Đau đến mức không làm gì được.
• Đau tay hoặc chân, yếu, tê hoặc ngứa.
• Mấy cảm giác hoặc yếu ở vùng bàng quang hoặc hậu môn
• Tiêu tiểu mất kiểm soát.

Để được điều trị tốt nhất, đầu tiên bạn cần phải biết nguồn gốc của vấn đề. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu hơn về thoát vị đĩa đệm và những nguyên nhân của nó. Bạn cũng sẽ được biết và những lựa chọn điều trị và những lời khuyên để phòng ngừa tránh bị tổn thương.

GIẢI PHẪU

Chú thích hình:

Ligamentum Flavum: dây chằng vàng

Facet Capsulary Ligament: dây chằng bao diện khớp

Interspinous Ligament: dây chằng gian gai

Supraspinous Ligament: dây chằng trên gai

Intertransverse Ligament: dây chằng gian mỏm ngang

Posterior Longitudinal Ligament: dây chằng dọc sau

Anterior Longitudinal Ligament: dây chằng dọc trước

TRIỆU CHỨNG

NGUYÊN NHÂN

KHÁM VÀ XÉT NGHIỆM

ĐIỀU TRỊ

Điều trị thay thế và hỗ trợ

Là những phương pháp điều trị như: châm cứu, ấn huyệt và massage có thể làm giảm đau do thoát vị hoặc lồi đĩa đệm.

Điều trị thay thế có thể không chỉ giúp bạn thư giãn và hết đau mà còn có thể giúp bạn tránh phải phẫu thuật. Đối với thoát vị đĩa đệm, bạn có thể thử các phương pháp sau:

• Châm cứu: y học Trung Hoa xưa dựa trên niềm tin rằng mọi người đều có một loại năng lượng được gọi là Khí. Khi Khí bị tắc nghẽn hoặc mất cân bằng, bạn có thể sẽ bị đau hoặc bệnh tật. Kỹ thuật châm cứu cổ truyền nhằm giải phóng các đường Khí này, hay còn được gọi là các đường kinh, bằng cách đâm những cây kim rất mỏng vào những điểm đặc biệt trên đường kinh trên người bạn. Dựa vào chẩn đoán của bạn, các bác sĩ y học cổ truyền sẽ đâm vào cơ thể bạn nhiều cây kim và để nó ở đó trong vòng từ 20-40 phút. Người ta cũng cho rằng châm cứu kích thích cơ thể tiết ra endorphin vào máu. Endorphin là chất giảm đau tự nhiên của cơ thể do đó nó cũng làm cho bạn giảm cảm giác đau. Tương tự, thuyết Cổng Kiểm Soát cũng có thể có vai trò trong hiệu quả giảm đau của châm cứu. Thuyết này cho rằng tín hiệu đau được truyền chậm từ vùng bị tổn thương đến tủy sống rồi lên não do trong cùng một lúc các dây thần kinh chỉ có thể truyền tín hiệu với một số lượng có giới hạn. Người ta cho rằng châm cứu tạo ra những tín hiệu đi nhanh hơn và làm che lấp đi những tín hiệu đau di chuyển chậm, do đó nó ngăn được cảm giác đau.
• Ấn huyệt: ấn huyệt cũng tương tự như châm cứu. Cả 2 kỹ thuật này đều nhằm mục đích khôi phục lại dòng chảy bình thường của nguồn năng lượng của cơ thể bằng cách kích thích các điểm đặc biệt trên đường kinh. Nhưng kỹ thuật ấn huyết chỉ dùng ngón tay, bàn tay, và khuỷu tay để day ấn chứ không dùng kim như châm cứu. Ấn huyệt dành cho mọi độ tuổi nhưng không dành cho những phụ nữ đang có thai (một số huyệt có thể gây sảy thai) và những người bị tăng huyết áp.
• Massage: khi được thực hiện thường xuyên, massage có thể làm giảm những cơn đau mạn tính ở vùng thắt lưng. Massage bao gồm những động tác đánh, xoa bóp trên lưng. Những động tác này làm tăng lưu thông máu nên cũng làm tăng cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho cơ. Tăng lượng máu lưu thông cũng giúp loại bỏ đi những chất thải có thể bị tích tụ theo thời gian. Tuy massage không được chứng minh là có thể điều trị được thoát vị đĩa đệm nhưng nó thường an toàn và không có tác dụng phụ. Tuy nhiên, massage không phải là phương pháp dành cho những người bị loãng xương, huyết khối tĩnh mạch sâu, nhiễm trùng da, có vết thương hở, hoặc bị viêm khớp gần khu vực massage. Có hơn 100 loại kỹ thuật massage khác nhau.Ví dụ như massage kiểu Thụy Điển dùng những cú đánh dài để tác động lên lớp bề mặt của các cơ. Ngược lại, massage các lớp mô sâu bằng cách tạo áp lực trực tiếp và những cú đánh chậm để làm dịu các lớp sâu của cơ và làm giảm độ căng cơ mạn tính.

Khi bắt đầu thực hiện bất kỳ một phương pháp điều trị mới nào, hãy nói cho người điều trị của bạn biết bất kỳ vấn đề sức khỏe nào của bạn ngoài những cơn đau do thoát vị đĩa đệm. Ngoài ra, cũng cần nên nhớ rằng những các điều trị này sẽ cho hiệu quả cao nhất khi được phối hợp với các cách điều trị quy ước.

Nắn xương

Nắn xương là một phương pháp điều trị bảo tồn, có nghĩa là không cần phẫu thuật cũng không cần dùng thuốc. Trong những trường hợp trượt đĩa đệm thắt lưng, hầu hết các chuyên gia cột sống đồng ý rằng nên điều trị bảo tồn trước khi xem xét khả năng phẫu thuật, trừ trong trường hợp nặng. Kỹ thuật nắn xương có một lịch sử lâu đời điều trị bảo tồn thành công cho những bệnh của đĩa đệm và các kỹ thuật này cũng không phải nhằm mục đích đẩy đĩa đệm quay trở lại vị trí cũ.

Thuốc

Đĩa đệm bị thoát vị thường đè ép lên các rễ thần kinh xung quanh gây đau và phù nề. Độ nặng của triệu chứng giúp xác định loại thuốc cần dùng và có nhiều khả năng để lựa chọn. Nhưng cần phải lưu ý rằng thuốc không giúp chữa hết thoát vị đĩa đệm mà nó chỉ làm giảm đau mà thôi.

Cũng như đối với tất cả các loại thuốc khác, bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng. Bạn thường sẽ dùng những thuốc thông dụng trước rồi sau đó mới tiến tới dùng các thuốc được kê toa nếu cần thiết. Nếu bạn vẫn cần phải giảm đau, kỹ thuật tiêm tủy sống sẽ giúp đưa thuốc thẳng đến nơi xuất phát cơn đau.

Những thuốc thông dụng:

• Acetaminophen: chẳng hạn như Panadol, Tylenol là những thuốc phòng vệ đứng hàng đầu. Tuy nhiên, nó không dành cho tất cả mọi người. Tuy acetaminophen giúp giảm đau tốt nhưng nó không làm giảm viêm.
• NSAID (thuốc kháng viêm không steroid) thông dụng: khác với Acetaminophen, NSAID giúp làm giảm đau và giảm viêm. Một số thuốc NSAID thường gặp là aspirin, ibuprofen (Advil) hoặc Aleve. Một số thuốc NSAID không sử dụng được đối với những người bị bệnh tim mạch hoặc loét dạ dày.

Những thuốc được kê toa:

• NSAID được kê toa: được sử dụng nếu các loại NSAID thông dụng không có hiệu quả. Ví dụ như thuốc ức chế COX-2 (Celebrex).
• Thuốc dãn cơ: thoát vị đĩa đệm thường đi đôi với co thắt cơ cột sống. Trong những trường hợp này, có thể bác sĩ sẽ cho bạn uống thuốc dãn cơ, chẳng hạn như thuốc Valium.
• Corticoid đường uống: có thể giảm phù nề hiệu quả. Những loại thuốc này được cho dùng trong một thời gian ngắn do nếu dùng dài sẽ có nhiều tác dụng phụ xuất hiện. Một số ví dụ của corticoid đường uống là Decadron và methylprednisone.
• Thuốc gây nghiện: những thuốc gây nghiện có tác dụng giảm đau như codeine hoặc morphine có tác dụng là dịu bớt những cơn đau nặng. Cũng cần lưu ý rằng có nhiều bệnh nhân sẽ trở nên dung nạp thuốc và cần phải sử dụng liều cao hơn nữa mới cho tác dụng giảm đau. Những thuốc này có tác dụng gây nghiện do đó chỉ được sử dụng dưới sự giám sát chặt chẽ.
• Thuốc chống trầm cảm: có tác dụng chặn tín hiệu đau đi lên não và tăng hiệu quả của endorphin (là chất giảm đau tự nhiên cơ bản của cơ thể). Một lợi ích khác của thuốc là giúp bạn ngủ ngon hơn.

Tiêm tủy sống:

• Tiêm corticoid ngoài màng cứng: corticoid có tác dụng kháng viêm làm giảm nhanh chóng những cơn đau do các dây thần kinh bị chèn ép. Do được tiêm gần các dây thần kinh tủy sống nên thuốc có thể làm giảm đau đáng kể chỉ với liều đầu tiên, nhưng cần phải mất vài ngày để có tác dụng. Thường không tiêm quá 3 lần trong 1 năm.

Cảnh báo:

Các loại thuốc thường có những tác dụng phụ mà bạn nên quan tâm. Hãy trao đổi với bác sĩ về tất cả những loại thuốc - ngay cả đối với những loại thuốc thông dụng và không cho các nguy cơ nhìn thấy được - trước khi sử dụng. Cũng cần nên nhớ rằng bạn không chỉ đơn thuần dựa vào thuốc giảm đau và tiêm tủy sống để có thể điều trị được thoát vị đĩa đệm mà cần phải phối hợp với vật lý trị liệu và tập thể dục để cho kết quả tốt nhất.

Tập thể dục

Vật lý trị liệu

Phẫu thuật

Mặc dù hầu hết bệnh nhân thoát vị đĩa đệm đáp ứng tốt đối với những cách điều trị không cần phẫu thuật nhưng một số trường hợp vẫn đòi hỏi phải được phẫu thuật. Nói chung, phẫu thuật chỉ nên được xem xét sau vài tháng điều trị bằng những cách khác. Nhiều phương pháp phẫu thuật có thể thực hiện bằng những kỹ thuật xâm lấn tối thiểu - có nghĩa là sẽ có ít những vết cắt và xâm nhập vào cơ thể hơn. Những kỹ thuật này cho những vết cắt nhỏ, thời gian lưu lại bệnh viện ngắn, ít đau sau phẫu thuật và hồi phục nhanh hơn.

Phẫu thuật thường được sử dụng nhất là cắt bỏ đĩa đệm. Phương pháp này được thực hiện bằng cách lấy ra toàn bộ hoặc một phần đĩa gian đốt sống bị tổn thương. Nếu vùng tổn thương ở cổ, thủ thuật thường được thực hiện từ phía trước. Đôi khi, phẫu thuật viên có thể tạo ra nhiều không gian hơn cho đĩa đệm và thần kinh bằng cách cắt bỏ phần xương bao quanh dây thần kinh. Thủ thuật này được gọi là thủ thuật cắt bỏ lá đốt sống.

Gần đây, các bác sĩ ngoại khoa thực hiện cắt bỏ đĩa đệm bằng nhiều kỹ thuật ít xâm lấn hơn (đôi khi còn được gọi là kỹ thuật cắt bỏ đĩa đệm vi phẫu, lỗ nhỏ, xâm lấn tối thiểu hoặc dưới da). Ở những kỹ thuật này, các bác sĩ thực hiện toàn bộ quá trình phẫu thuật qua những vết rạch rất nhỏ hoặc qua ống giúp đưa một camera nhỏ và những dụng cụ phẫu thuật đặc biệt vào bên trong. Đôi khi đĩa đệm có thể được thay thể bởi đĩa đệm nhân tạo, thường gặp nhiều ở cổ hơn so với vùng thắt lưng.

Đôi khi cần phải thực hiện nhiều kỹ thuật khác nhau để làm giảm đau. Những kỹ thuật mổ khác bao gồm:

• Phẫu thuật cắt bỏ đĩa đệm cột sống cổ từ phía trước và nối lại. Thủ thuật này tiếp cận cột sống cổ qua đường rạch nhỏ ở phía trước cổ. Đĩa gian sống sẽ được lấy ra và thay thể bằng một nút xương nhỏ sau một khoảng thời gian nó sẽ nối các đốt sống lại với nhau.
• Cắt thân đốt sống cổ. Là thủ thuật loại bỏ một phần đốt sống và những đĩa đệm sát liền nó để giải áp cho thân đốt sống cổ và các dây thần kinh sống. Mảnh ghép xương, trong một số trường hợp được làm bằng mảnh kim loại và đinh vít, được lắp vào để làm vững chắc cột sống.
• Tạo hình bản sống. Là thủ thuật tiếp cận cột sống cổ từ phía sau cổ. Ống sống sau đó sẽ được dựng lại để tạo ra nhiều khoảng trống hơn cho tủy sống.
• Nối ống sống. Thủ thuật này thường bao gồm những dụng cụ và mảnh ghép xương để làm vững chắc cột sống. Những dụng cụ bao gồm: khung, tấm, đinh vít và ống. Có nhiều loại vật liệu ghép xương khác nhau bao gồm: xương của bệnh nhân (tự ghép), có người hiến tặng hoặc là protein tạo hình xương. Thủ thuật này còn có thể bao gồm những thủ thuật khác như cắt bỏ đĩa đệm hoặc cắt bỏ bản sống.
• Phẫu thuật cắt bản sống. Là phẫu thuật dùng để điều trị hẹp ống sống bằng cách làm giảm áp lực lên tủy sống. Một phần của bản sống được lấy ra hoặc được cắt xén để làm rộng ống sống và tạo ra nhiều không gian hơn cho các dây thần kinh tủy sống.

Nếu bác sĩ yêu cầu phẫu thuật, luôn phải hỏi lý do của cuộc phẫu thuật, kết quả có thể mong muốn đạt được và những biến chứng có thể xảy ra. Không nên ngại hỏi về lựa chọn thứ hai nếu được yêu cầu phẫu thuật vì đó là quyền của bạn. Bác sĩ có thể sẽ chuyển bạn đến các bác sĩ chuyên khoa để được đánh giá lại.

Trước khi phẫu thuật

Phẫu thuật cột sống luôn phải được thực hiện nghiêm túc. Do đó, sẽ là điều tốt nếu bạn đang ở trong tình trạng thể chất tốt nhất cho cuộc phẫu thuật. Dưới đây là một số lời khuyên hữu ích:

• Ăn đúng cách. Dinh dưỡng tốt là bí quyết giúp hệ miễn dịch được khỏe mạnh. Ăn một bữa ăn cân bằng và uống thêm vitamin hỗ trợ trong tuần trước phẫu thuật. Nhờ vậy có thể giúp bạn tránh nguy cơ nhiễm trùng.
• Tập thể dục. Cơ yếu và hệ tim mạch có sức chịu đựng thấp làm cho sự hồi phục sau phẫu thuật trở nên khó khăn hơn. Hãy trao đổi với bác sĩ về cách bắt đầu chương trình luyện tập để đạt được tình trạng sức khỏe tốt trước và sau phẫu thuật cột sống. Nếu bạn đã luyện tập thể dục thường xuyên, hãy bảo đảm rằng bác sĩ đồng ý với những bài tập của bạn và cần phải duy trì nó.
• Giảm cân. Nếu bạn bị thừa cân, bạn nên làm cho mình gầy bớt đi trước phẫu thuật. Do trọng lượng cơ thể càng nhiều thì cột sống sẽ càng bị đè ép nên sẽ làm chậm quá trình hồi phục và tăng cảm giác đau sau phẫu thuật hơn. Nếu bạn cần phải giảm trên 12 kg trước phẫu thuật, hãy hỏi bác sĩ về phương pháp an toàn để thực hiện.
• Không hút thuốc. Nếu bạn là người hút thuốc, được khuyên bỏ thuốc có thể là điều cuối cùng mà bạn muốn nghe. Tuy nhiên, đó lại là bước quan trọng nhất bạn có thể thực hiện để bảo đảm cuộc phẫu thuật được an toàn và thành công. Bỏ thuốc ít nhất 1 tháng trước khi phẫu thuật sẽ làm giảm nguy cơ gặp những biến chứng nặng như gặp vấn đề với thuốc mê và viêm phổi sau phẫu thuật. Cuối cùng, những bệnh nhân bỏ thuốc cũng tăng khả năng phẫu thuật cột sống thành công.

Đau luôn là nguyên nhân gây lo lắng. Để có thể hồi phục và không bị đau, hãy theo kế hoạch điều trị của bác sĩ đã vạch ra. Bảo đảm tái khám thường xuyên và báo với bác sĩ nếu bạn không cảm thấy khỏe hơn.

Theo SpineUniverse - Y học NET dịch